تکنیک‌های حسابداری مدیریت

حسابداری مدیریت متفاوت با حسابداری مالی

حسابداری مدیریت یا حسابداری مدیریتی، به شاخه‌ای از حسابداری گفته می‌شود که با بهره‌گیری از راهکارهای حسابداری به تجزیه و تحلیل کسب و کار برای تحقق اهداف زیر می‌پردازد:

• حمایت از شکل‌گیری استراتژی
• اجرای کسب ‌و کار
• تصمیم‌گیری و مدیریت ریسک

با وجود این که حسابداری مدیریت، تحلیل و بررسی فعالیت‌های مالی و غیرمالی را شامل می‌شود، ولی ذکر این نکته لازم است که این نوع حسابداری در مقایسه با هرآنچه که به حسابداری مالی مربوط می‌شود، روشی کاملا مجزاست، و در واقع این دو نوع حسابداری کاملا نسبت به یکدیگر متفاوت می‌باشند. با بررسی نحوه‌ی عملکرد حسابداری مالی و حسابداری مدیریت که در زیر می‌آید، تفاوت این دو نوع حسابداری مشخص خواهد شد:

حسابداری مالی

در حسابداری مالی مجموعه‌ای از فعالیت‌ها انجام می‌گیرد تا پس از تهیه نمودن اطلاعات مالی یک شرکت و یا سازمان در بازه‌ی زمانی سه ماهه و یا سالانه، این اطلاعات مالی به عنوان یک گزارش به عواملی خارج از شرکت؛ نظیر سرمایه‌گذاران خارجی، سهامداران و یا دیگر ذینفعان ارائه گردد.

حسابداری مدیریت

به منظور این که مدیران داخلی سازمان‌ها، شرکت‌ها و یا صاحبان مشاغل بتوانند برنامه ریزی و کنترل لازم را برای فعالیت‌های کسب ‌و کار خود داشته باشند، حسابداری مدیریت اطلاعات لازم را برای آن‌ها تهیه می‌کند. حسابداری مدیریت را می‌توان با توضیحات زیر بیش‌تر شناخت:

• زمان اتخاذ تصمیم‌های حساس و مشکل، حسابداری مدیریت به کمک مدیران می‌آید.
• این نوع از حسابداری مجموعه فعالیت‌هایی است درون محور، به منظور ارائه‌ی اطلاعات مالی به مدیران داخلی.
• راهبردها در حسابداری مدیریت عموما آتیه نگر بوده، به صورت محرمانه ثبت و نگهداری می‌گردد.
• تکنیک‌های گوناگونی در حسابداری مدیریت جهت برآورد هزینه‌ها، سودهای حاصله و برنامه ریزی بر طبق این اطلاعات به کار گرفته می‌شود که یادگیری بعضی از این تکنیک‌ها به شرکت در دوره‌های آموزش حسابداری مدیریت احتیاج دارد.

با توجه به آنچه که تا به این جا درباره‌ی حسابداری مدیریت گفته شد، تمامی مدیران کسب‌ و کارهای مختلف و یا فعالان بخش‌های مدیریتی کسب ‌و کارهای گوناگون، نیازمند بهره‌گیری از تکنیک‌های گوناگون حسابداری در مدیریت هستند و چنانچه لازم باشد بایستی برای آشنا شدن کارمندان خود با حسابداری مدیریت، از سطح مقدماتی تا پیشرفته، دوره‌های آموزش حسابداری برگزار نمایند.

تکنیک‌های حسابداری مدیریت

برخی از تکنیک‌های مختلفی که در حسابداری مدیریت مورد استفاده قرار می‌گیرند، در ادامه معرفی خواهند شد.

برنامه ریزی امور مالی

به مجموعه اعمال برای اتخاذ تصمیمات از پیش تعیین شده در رابطه با مجموعه کارهای مالی ای که برای رسیدن به اهداف اولیه‌ی شرکت لازم است، برنامه ریزی مالی گفته می‌شود. این اهداف عبارت هستند از:

• معین کردن هر دو نوع اهداف بلند مدت و کوتاه ‌مدت مالی شرکت
• تنظیم نمودن سیاست‌های مالی شرکت
• توسعه دادن متدهای اجرایی مالی به منظور نیل به اهداف تعیین شده

برای این که از سرمایه‌ای که وارد کار شده است راندمان حداکثری کسب گردد، نقش سیاست‌های مالی بسیار پررنگ بوده و نمی‌توان به هیچ عنوان آن را نادیده گرفت، سیاست‌های مالی می‌تواند با موارد زیر در ارتباط باشد:

• معین کردن مقدار سرمایه‌ی مورد نیاز
• منابع بودجه
• معین کردن و توزیع نمودن درآمد
• معین کردن سطح سرمایه گذاری بهینه، روی دارایی‌های گوناگون

تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی

تحلیل صورت‌های مالی در واقع تلاشی است برای معین کردن و معنادار نمودن اطلاعات صورت‌های مالی به صورتی که چشم اندازی برای آینده را بتوان در زمینه‌های زیر پیش بینی نمود و به یک سیاست درست درباره‌ی تقسیم سود منطقی دست پیدا کرد:

• درآمدهای آینده
• توانایی پرداخت بهره
• توانایی پرداخت سر رسیدهای بدهی و سودآوری

تکنیک‌هایی که برای یک چنین تحلیلی به کار می‌روند شامل موارد زیر هستند:

• صورت‌های مالی قیاسی
• تحلیل روند
• صورت‌های جریان وجوه نقد
• تحلیل نسبت

این تحلیل صورت‌های مالی به مدیران اجرایی، سرمایه گذاران و اعتباردهندگان با ارائه نمودن اطلاعاتی که از این تحلیل‌ها نتیجه می‌شود، کمک می‌کند، و به همین دلیل برای مدیریت کسب ‌و کارهای مختلف مهم بودن این صورت‌های مالی کاملا مشخص می‌باشد؛ زیرا مدیران می‌توانند با وجود این تجزیه ‌و تحلیل‌ها از وضعیت مالی، جریان بدهی‌ها و طلب‌های مجموعه‌ی خود مطلع گردند. به همین دلیل علاوه بر این که تأکید بر یادگیری و بهره‌گیری از صورت‌های مالی و تجزیه و تحلیل آن‌ها در دانشگاه‌ها وجود دارد، شركت در دوره‌های آموزشی به منظور هرچه بهتر انجام گرفتن تحلیل صورت‌های مالی، ‌بخش مدیریت توصیه می‌گردد.

بهای منقضی شده‌ی تاریخی

به مبلغی که خریدار و فروشنده به ازای آن دارایی را با پول معاوضه می‌‌کنند، بهای منقضی شده‌ی تاریخی می‌گویند. حسابداری بهای منقضی شده‌ی تاریخی، به منظور مدیریت هزینه‌هایی که باید برای هر کدام از نیروهای کار، مجموعه کارهای شرکت و بخش‌ها فراهم شود، از اطلاعات گذشته بهره می‌گیرد، به صورتی که قابل مقایسه با هزینه‌های استاندارد باشد، که البته برای مدیریت یک چنین مقایسه‌ای جهت کنترل هزینه و همچنین به منظور برنامه‌ریزی‌های آینده امکان دارد که مفید واقع شود. در نرم افزار خرید و فروش کاربرد کامپیوتر این موارد به صورت اتوماتیک انجام میشوند.

برآورد هزینه‌ی استاندارد (هزینه یابی استاندارد)

یکی از روش‌های ثبت نمودن معاملات حسابداری در هزینه‌های مورد ‌انتظار و پس از آن تجزیه و تحلیل تفاوت‌های موجود میان هزینه‌های استاندارد و هزینه‌های واقعی را هزینه یابی استاندارد می‌گویند. با وجود جدید نبودن این روش اما به طور قطع در میزان سرعت تحلیل کردن این اطلاعات تغییر حاصل شده است. صاحبان کسب ‌و کار کوچک قادر خواهند بود با به کارگیری سیستم‌های اطلاعات حسابداری نوین، به محض خریداری مواد و تولید محصولات، به‌ طور همزمان، تفاوت‌های موجود میان هزینه‌های واقعی و هزینه‌های استاندارد را بررسی نمایند. این تکنیک‌ها در گذشته به وسیله‌ی یک حسابدار برای محاسبه‌ها به کار گرفته می‌شد ولی امروزه قسمتی از کار با نرم افزار حسابداری انجام پذیر شده است. صاحبان کسب‌ و کارهای کوچک باید به این نکته توجه داشته باشند، با وجودی که به طور حتم نرم افزارهای حسابداری محاسبات را آسان‌تر می‌کنند اما هنوز هم تجزیه و تحلیل تفاوت‌های هزینه یابی استاندارد نیازمند داشتن درکی درست از شیوه‌ی روند کار می‌باشد. (همچنین بخوانید: بهترین نرم افزار حسابداری)

کنترل نمودن بودجه و بودجه بندی

حسابدار مدیریت به منظور کنترل و برنامه ریزی کردن فعالیت‌های گوناگون کسب ‌و کار، ابزار کنترل بودجه را به کار می‌گیرد. کنترل بودجه روشی است مهم که فرایند کسب ‌و کار را در مسیری مورد نظر همچون رسیدن به نتیجه‌ای رضایت‌بخش در امر سرمایه گذاری هدایت می‌کند. انجام بودجه‌بندی در حسابداری مدیریت به منظور کنترل کردن تولید و فرایندهای تولید آتی می‌باشد. هرچند که دیگر صنایع نیز می‌توانند از حسابداری مدیریت استفاده کنند اما غالبا استفاده از این نوع حسابداری در فضاهای تولیدمحور و قابل ارزیابی و سنجش صورت می‌گیرد. مجموعه کارهای بودجه‌بندی به موارد زیر می‌پردازد:

• آمار و ارقام تولید در گذشته
• هزینه‌های مواد اولیه
• هزینه‌های نیروی کار
• متوسط ساعت‌هایی که نیروی کار برای انجام مسئولیت‌ها و کارهای ویژه به کار گرفته می‌شوند.

پس ‌از آن این بودجه مانند ابزاری برای اندازه‌گیری به کار گرفته می‌شود و به منظور مطمئن شدن از پایبندی به بودجه و همچنین ارائه نمودن اطلاعات لازم جهت رفع هر نوع انحراف احتمالی، از تجزیه و تحلیل تفاوت‌ها استفاده می‌شود.

برآورد هزینه‌ی نهایی (هزینه یابی نهایی)

حسابدار مدیریت به منظور کنترل نمودن هزینه‌ها، اتخاذ تصمیمات مقتضی و در نهایت رساندن سود به میزان حداکثری از روش‌های زیر بهره می‌گیرد:

• هزینه یابی نهایی
• هزینه یابی تفاضلی
• تحلیل سر به ‌سر

صورت حساب جریان وجوه گوناگون

حسابدار مدیریت برای تجزیه، تحلیل و بررسی تغییرات به وجود آمده برای موقعیت مالی یک شرکت بین دو تاریخ در نظر گرفته شده، روش صورت حساب جریان وجوه را به کار می‌برد، یک چنین صورت حسابی دو مطلب را برای مدیران مشخص می‌کند:

• این وجوه در کسب ‌و کار از کجا و به چه طریقی به ‌دست آمده اند؟
• این وجوه به چه صورت در کسب‌ و کار به کار گرفته شده اند؟

در نهایت صورت حساب جریان وجوه به ۳ فرایند زیر کمک خواهد کرد:

• تحلیل و کنترل مالی
• هدایت آینده
• مطالعات تطبیقی

  

صورت حساب نقدینگی موجود (صورت حساب جریان وجوه نقد)

به منظور برنامه ریزی‌های مالی درازمدت، صورت حساب جریان وجوه نقد که بر اساس افزایش و یا کاهش سرمایه در گردش مجموعه تنظیم شده است، بسیار سودمند می‌باشد. این امکان وجود دارد که در زمان ارائه‌ی صورت حساب جریان وجوه نقد، سرمایه در گردش به میزان کافی موجود باشد اما شرکت و یا سازمان به علت جمع شدن موجودی شرکت و بالارفتن بدهکاران تجاری قادر به پرداخت بدهی‌های جاری خود نباشد. یک صورت جریان وجوه نقد در یک چنین موقعیتی سودمندتر خواهد بود؛ چراکه در رابطه با واقع شدن امور نقدی ورودی و خروجی اطلاعات دقیقی را ارائه خواهد داد.

صورت جریان وجوه نقد به این دلیل ابزاری مهم برای کنترل وجوه نقد به شمار می‌آید که پس از خلاصه کردن منابع جریانات نقدی ورودی، جریانات نقدی خروجی مجموعه را در یک بازه‌ی زمانی خاص به عنوان مثال یک دوره‌ی یک ماهه و یا دوره‌ای یک ساله به کار می‌گیرد و بالطبع با این توضیحات این نوع صورت حساب جهت تجزیه، تحلیل و بررسی نقدینگی مجموعه ابزاری بسیار سودمند میباشد.

اتخاذ تصمیم درباره‌ی پروژه

به طور طبیعی زمانی که برای به انجام رساندن کاری خاص چندین گزینه‌ی مختلف موجود باشد، انتخاب بهترین گزینه از میان همه‌ی گزینه‌های موجود کاری لازم و البته معقول به حساب می‌آید، و انجام این مهم با اتخاذ تصمیم در ‌بخش مدیریت صورت می‌پذیرد. حسابداری مدیریت برای کمک به انتخاب بهترین گزینه‌ای که بتواند سود حاصل از کسب ‌و کار مجموعه را به حداکثر میزان ممکن برساند، از تکنیک‌های زیر استفاده می‌کند:

• هزینه یابی نهایی
• بودجه‌بندی سرمایه
• هزینه یابی تفاضلی

مدیران همانند هزینه یابی برای ارزیابی نمودن هزینه‌ها و سود حاصل از انجام یک پروژه از حسابداری مدیریت بهره می‌گیرند.

حسابداری ارزیابی مجدد (حسابداری تجدید ارزیابی)

حسابداری مدیریت علاوه بر این که برای اطمینان از حفظ و نگهداری سرمایه‌ی شرکت، از حسابداری تجدید ارزیابی استفاده می‌کند، اثرگذاری تغییر قیمت‌ها روی تهیه‌ی صورت‌های مالی را نیز با استفاده از حسابداری تجدید ارزیابی مورد بررسی قرار می‌دهد.

شیوه‌های آماری و گرافیکی

حسابداری مدیریت برای ارائه نمودن اطلاعات به دست آمده و اطلاعاتی کامل‌تر که برگرفته از این اطلاعات می‌باشد، از روش‌های گوناگون آماری و گرافیکی به نحوی که می‌تواند در تصمیم گیری‌ها به کمک مدیریت بیاید، استفاده می‌کند، روش‌هایی نظیر:

• نمودار فروش و درآمدها
• نمودار سرمایه گذاری
• برنامه ریزی خطی، کنترل کیفیت آماری

هزینه یابی بر اساس فعالیت

یک روش حسابداری، روش هزینه یابی بر اساس فعالیت (ABC) می‌باشد که بر طبق مقدار مصرف منابع، اختصاص دادن هزینه‌هایی که به فعالیت‌ها مربوط می‌شود را محاسبه می‌کند، این فعالیت‌ها می‌توانند مربوط به موارد زیر باشند:

• محصولات
• خدمات
• پروژه‌ها

در این نوع هزینه یابی در مقایسه با هزینه یابی معمول کم‌تر به هزینه‌ی سربار منتهی می‌شود و برای مدیران نیز اطلاعاتی مناسب را به منظور اتخاذ نمودن تصمیم‌های استراتژیک و غیر استراتژیکی که تأثیرپذیرفته از حجم فعالیت‌ها می‌باشد، فراهم می‌سازد؛ و استراتژی ای بلند مدت و کاربردی برای هزینه‌ها میباشد.

تجزیه و تحلیل سود، هزینه

تحلیل سود-هزینه در واقع اصطلاحی است کلی به این منظور که هزینه‌های استراتژی کسب ‌و کار را با نتایج پیش بینی‌ شده درباره‌ی آن مقایسه می‌کند و در این نوع از تحلیل هم سود و هم هزینه‌های محسوس و نامحسوس، هر دو مد نظر قرار می‌گیرند. تحلیل سود-هزینه عموما متکی بر ملاک‌های مالی زیر می‌باشد:

• ارزش خالص فعلی
• ارزش فعلی هزینه
• ارزش فعلی منابع

منتقل کردن اطلاعات

این موضوع که به صورتی مناسب و همچنین در زمانی مناسب اطلاعات مورد نیاز مدیریت برای انجام مؤثر مسئولیت‌های گوناگون برنامه‌ریزی، کنترل و تصمیم‌گیری به دست او می‌رسد یا نه، موفقیت و یا عدم موفقیت او را تحت الشعاع قرار خواهد داد، و حسابدار مدیریت اطلاعات و گزارش‌های ضروری و لازم را برای ارائه نمودن به سطوح مختلف مدیریتی با در نظر گرفتن موارد زیر آماده می‌نماید:

• انتخاب داده‌های مناسب
• سازمان‌دهی داده ها
• انتخاب روش مناسب گزارش

ناگفته پیداست که سود مدیران شرکت‌ها، سازمان‌ها و کسب ‌و کارها در به کارگیری این نوع روش‌ها می‌باشد و در حقیقت حسابداران مدیریت در بهبود مدیریت دارای نقشی بسیار تأثیرگذار می‌باشند، به همین دلیل آموختن این تکنیک‌ها کاملا ضروری و لازم می‌باشد و چنانچه کسی مایل به فعالیت به عنوان حسابدار مدیریت باشد و یا اگر در رشته‌ی حسابداری فارغ التحصیل می‌باشد و همچنان نیاز به یادگیری را در خود احساس می‌کند، می‌تواند با و شرکت در دوره‌های آموزش حسابداری، از انواع دوره‌ها و کلاس‌های آموزش حسابداری کاربردی مدیریت بهره‌مند گردد، در این رابطه دو گروه وجود دارند:

• کسانی که آشنا به اصول و مفاهیم حسابداری مدیریت هستند: این افراد نیازمند آموختن نرم افزارها و کارکردن با سیستم‌های مختلف حسابداری می‌باشند که بایستی با شرکت در کلاس‌های آموزش حسابداری کاربردی، به شکلی عملی آموزش ببینند.
• کسانی که آشنایی چندانی با حسابداری ندارند:

این افراد که مبتدی هستند باید در هر دو نوع دوره‌های آموزش حسابداری مقدماتی و آموزش حسابداری بازار کار شرکت کنند تا برای وارد شدن به بازار کار و به دست آوردن شغل مورد نظر خود، علاوه بر یادگیری اصول نظری، اصول کاربردی حسابداری مدیریت را نیز بیاموزند.

تصمیم‌گیری در قالب درخت با عنوان درخت تصمیم گیری

فلوچارتی به شکل یک درخت با عنوان درخت تصمیم‌گیری تهیه شده است که از تکنیک‌های رایج و قوی به منظور دسته‌بندی نمودن و پیش بینی کردن به شمار می‌آید. یک مجموعه از سؤالات در درخت تصمیم‌گیری موجود است که پس از پاسخگویی به هر سؤال، یک سؤال دیگر پرسیده می‌شود و چنانچه سؤالات مطرح شده خوب و درست باشند، برای پیش بینی و دسته‌بندی و رسیدن به نتیجه، تنها وجود یک دسته‌ی کوتاه از سؤالات کافی است.

درخت تصمیم‌گیری دارای دو مرحله می‌باشد:

• مرحله‌ی رشد و ایجاد درخت
• مرحله‌ی هرس

درخت تصمیم‌گیری نسلی جدید از ابزارهای داده کاوی است که پیشرفت زیادی در دهه‌های اخیر داشته است و علاوه بر کشف و استخراج نمودن دانش از پایگاه داده‌ها، برای ایجاد نمودن نمونه‌های پیش بینی نیز کاربرد دارد و همان طور که ذکر گردید از تکنیک‌های رایج و قوی به منظور دسته‌بندی نمودن و پیش بینی کردن به حساب می‌آید.

مهندسی نمودن دوباره (مهندسی مجدد)

مهندسی مجدد یعنی پیوسته طی شدن کارهای زیر:

• کسب نمودن شناخت دقیق نسبت به مجموعه‌ی خود با داشتن نگرشی فرایندگرا همراه با ترسیم نمودن دقیق ارتباط میان فعالیت‌ها و شرایط اجرای فرایندها
• برآورد کردن منابع و همچنین برآورد بهای تمام شده با در نظر گرفتن زمان انجام فعالیت
• اصلاح کردن و بهینه‌سازی نمودن رابطه‌ی بین فعالیت ها
• اجرای فرایندها از راه استفاده نمودن از روش‌های گوناگون، فناوری اطلاعات و تجربه‌های جدید

به عنوان یکی از انواع فرایندهای کسب و کار، مهندسی مجدد را به عنوان تکنیکی به منظور بالا بردن قدرت رقابت با کم کردن و یا حذف نمودن فعالیت‌های فاقد ارزش به کار می‌برند.